زندگینامه امام محمد باقر (ع)
شنبه, ۱۳ مرداد ۱۳۹۷، ۰۷:۲۹ ب.ظ
زندگینامه امام محمد باقر و مقام علمی ایشان
در ادامه آشنایی با زندگی ائمه معصوم علیهم السلام ، پس از آشنایی با زندگی نامه امام علی ،امام حسن ،امام حسین و حضرت سجاد (ع) در این پست قصد داریم شما را با زندگی نامه پنجمین اختر تابناک امام و ولایت ،شکافنده علوم ، فرزند زینت سجده گزاران حضرت محمدبن علی بن الحسین (باقرالعلوم علیهالسلام ) و نواده سالار شهیدان آشنا کنیم.
ولادت امام محمد باقر (ع)
محمّد بن علی بن الحسین(ع)، ملقب به باقر و کنیه ابو جعفر فرزند امام سجاد(ع) است. برخى روز تولد آن حضرت را در مدینه اول ماه رجب مصادف با روز جمعه می‌دانند. اما برخى دیگر سوم صفردانسته‌اند.
پدر ایشان امام سجّاد(ع)، پیشوای چهارم شیعیان و مادرش «ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبی(ع) است؛ لذا هم از جهت پدری و هم از جهت مادری فاطمی و علوی است. ویژگیهاى زندگى امام باقر (ع )امام محمّد باقر (ع) در بین برادرانش ، خلیفه و جانشین پدرش امام سجّاد (ع ) بـود و بـعـد از او بـه مـقـام امـامـت رسـیـد. امـام محمد بـاقـر (ع) در فـضـایـل انـسـانـى و عـلم و پـارسایى ، بر همه برادرانش برترى داشت و نامش در میان شـیعه و سنّى ، از همه آنان بلندتر بود و در مقامهاى معنوى از همه بزرگتر و ارجمندتر بود.در مـیـان فـرزنـدان امـام حسن و امام حسین (علیهماالسلام ) از هیچ کس مانند امام محمد باقر (ع ) علم دین ، آثار، روایات ، علوم قرآن و انواع فنون و آداب ، آشکار نشد.باقى ماندگان از اصحاب رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) و بزرگان تابعین و رؤ سـاى فـقـهـا و دانـشـمـنـدان مـسـلمـیـن ، ارکـان دیـن و احـکـام اسـلام را از آن حـضـرت نقل کرده اند و او در فضل و دانش ، نشانه عظیم علما و دانشمندان بود به طورى که در این راستا، ضرب المثل همه شده بود، نویسندگان و شاعران در وصف او، نثرها نوشته اند و شعرها سروده اند باقر العلوم لقب امام باقر(ع)مشهورترین لقب امام محمد بن علی(ع)، باقر العلوم است که پیامبر اسلام(ص) به آن حضرت داده است؛ چون امام باقر(ع) شکافنده و آشکار و ظاهر کنندۀ علوم است، به «باقرالعلوم» نام گذاری شده است. همچنین گفته‌اند چون پیشانی آن حضرت در اثر سجدۀ زیاد باز بود به لقب «باقر» نام‌گذاری شد. امام محمد باقر(ع) و حضور در کربلا
قیام عاشورا یکی از اثر گذارترین و مهم ترین وقایع تاریخ اسلام است که در محرم سال ۶۱ هجری قمری واقع شد.
در این قیام، امام محمد باقر(ع) که کودکی چهار ساله بودند، نیز حضور داشتند، و مورد قبول مورّخان است؛ زیرا روایات بسیاری وجود دارد که ولادت آن امام را قبل از سال ۶۱ دانسته‌اند، مانند: «امام باقر(ع) در سال ۵۷ هجری در مدینه متولد شد».
همچنین امام باقر در پاسخ به سؤال فردی که از آن حضرت می‌پرسد: آیا شما زمان امام حسین(ع) را درک کرده‌اید، امام فرمود: بلی.امام محمد باقر(ع) خود در مورد حضورش در کربلا، می‌فرماید: «جدم امام حسین(ع) کشته شدند، در حالی‌که من چهار ساله بودم و کشته شدن او را به یاد می‌آورم».بر اساس این دست از روایات، حضور امام باقر در کربلا هیچ‌گونه منع تاریخی نداشته، و از آن‌جا که سن آن بزرگوار بسیار کم بوده، به طور طبیعی با خانواده خود زندگی می‌کرده و در سفر همراه آنها بوده، و چون سن بسیار کمی داشت؛ از این باب کمتر، کتاب‌های تاریخی به حضور آن امام در کربلا پرداختند. دلایل امامت امام باقر (ع )۱ ـ در وصـیـّت امـیـرمـؤ مـنـان عـلى (عـلیـه السلام ) به فرزندانش ، نام امام باقر (علیه السلام ) آمده و به او سفارش شده است .۲ ـ مـطـابـق روایـات (کـه یـک نـمـونـه آن در جـریـان جـابـر، ذکـر شـد) رسول خدا( صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) نام او راذکر کرده و به عنوان ((باقرالعلوم )) (شکافنده علوم ) یاد نموده است .۳ ـ در ((حـدیـث لَوْح )) مـطـابـق نـقـل عـلمـاى شـیـعـه ، آمـده اسـت کـه جـبـرئیـل آن را از بـهـشـت بـه حـضـور رسـول خـدا (ص ) آورد و رسـول خـدا (ص ) آن را به فاطمه ـ سلامُ اللّه عَلَیْها ـ داد و در آن ((لَوْح )) نام همه دوازده امام (علیهم السلام ) نوشته شده است و در آن نام ((محمّد بن على )) (امام باقر) به عنوان امام بعد از پدرش ، خاطرنشان شده است .۴ ـ نـیـز از عـلمـاى شیعه نقل شده است که خداوند ((نامه مهر شده ))اى که داراى دوازده مهر بـود، براى رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) فرستاد و به پیامبر (صلّى اللّه عـلیـه و آله و سلّم ) فرمان داد که آن را به امیرمؤ منان على (ع) بسپارد و به او دسـتـور دهـد کـه اولیـن مـهـر آن را بـشـکـنـد و طـبـق دسـتـورهـاى آن عـمـل کـنـد و هنگام مرگش آن را به فرزندنش حسن (علیه السلام ) بسپارد و به او دستور دهـد مـهـر دوّم را بـشـکـند و به دستورات آن عمل کند و هنگام مرگش آن را به برادرش حسین (ع ) بـدهـد و بـه او دسـتـور دهـد کـه مـهـر سوّم را بشکند و به دستورات آن عـمل نماید و هنگام مرگش آن را به پسرش علىّ بن حسین (علیهماالسلام ) بسپارد و به او دسـتـور دهـد کـه مـهـر چـهـارم را بـشـکـنـد و بـه دسـتـورات آن عـمـل نـمـایـد و هـنگام مرگش آن را به پسرش ((محمّد بن على )) امام محمدباقر (ع) بـسـپارد و به ترتیب مذکور به او دستور دهد که هنگام مرگش آن را به پسرش بسپارد تا به آخرین امام برسد.۵ ـ روایـات بـسـیـارى از امـیـر مـؤمـنـان و امـام حسن و امام حسین و امام سجّاد (علیهم السلام ) نقل شده است که به امامت امام باقر (ع) بعد از پدرش صراحت دارد.۶ ـ و روایـات بـسـیـارى را سـایـر راویـان در فـضـایـل آن حـضـرت نـقـل کرده اند که ذکر آنها به طول مى انجامد و در این کتاب که بنایش بر اختصار است ، به همین مقدار مذکور که بیانگر معانى همان روایات است ، کفایت مى شود.* * *مـدّت امـامت امام باقر (علیه السلام ) و عهده دارى و خلافت آن حضرت بر شؤ ون مردم بعد از پدرش نوزده سال ادامه یافت . مقام علمی امام باقر(ع) و تربیت شاگردانامام محمد باقر(ع) در دوران امامت خویش، با وجود شرایط نامساعدی که بر عرصۀ فرهنگ اسلامی سایه افکنده بود، با تلاشی جدّی و گسترده نهضتی بزرگ را در زمینه علوم و معارف اسلامی طراحی کرد. تا جایی که این جنبش دامنه‌دار به بنیان‌گذاری و تأسیس یک دانشگاه بزرگ و برجسته اسلامی انجامید که پویایی و عظمت آن در دوران امام صادق(ع)، به اوج خود رسید.
امام با برقراری حوزۀ درس، با کج اندیشی‌ها مبارزه کرد و در صدد زدودن چالش‌های علمی، تحکیم مبانی معارف و اصول ناب اسلامی با تکیه بر آیات رهنمون‌گر قرآن برآمد و ابواب فقهی و اعتقادی را از دیدگاه قرآن بررسی کرد و به پرورش دانشمندان و فرهیختگان عصر خود و جنبش بزرگ علمی پرداخت، به گونه‌ای که دانشمندی چون «جابر بن یزید جُعفی» هر گاه می‌خواست سخنی در باب علم به میان آورد ـ با آن توشه‌ای که از دانش داشت ـ می‌گفت: «جانشین خدا و میراث دار دانش پیامبران محمد بن علی(ع) برایم این‌گونه گفت»به دلیل ناچیز دیدن موقعیّت علمی خود در برابر جایگاه امام(ع)، از خود نظری به میان نمی‌آورد.ابواسحاق سبیعی از دیگر فرهیختگان این دوره، آن قدر نظرات علمی امام را درست می‌پندارد که وقتی از او در مورد مسئله‌ای می‌پرسند، پاسخ را از زبان امام می‌گوید و می‌افزاید: «او دانشمندی است که هرگز کسی بسان او [در علم] ندیده‌ام». شاگردان امام باقر(ع)در مکتب امام محمد باقر(ع) شاگردانی نمونه و ممتاز پرورش یافتند که تعدادی از آنان این شخصیت‌ها هستند:
۱. ابان بن تَغلِب: ابان از شخصیت‌های علمی عصر خود، در تفسیر، حدیث، فقه، قرائت و لغت تسلّط بسیاری داشت. والایی دانش ابان چنان بود که امام باقر(ع) به او فرمود: «در مسجد مدینه بنشین و برای مردمان فتوا بده، چون دوست دارم مردم چون تویی را در میان شیعیان ما ببینند».
۲. زراره: زراره بن اعین شیبانی یکی از بزرگ ترین اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است که از این دو امام روایت نقل کرده است. زراره نزد ایشان شأن و مقامی بزرگ داشته است. وی جزو اصحاب اجماع شمرده شده است که در وثاقت و راست‌گویی او بین اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) اجماع و اتفاق است. اگر چه روایاتی در مذمت او وارد شده است، ولی در جمع بین روایات و نتیجه گیری نهایی، می‌توان به درستی به این نتیجه رسید که وی یکی از بزرگ‌ترین اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بوده است.
۳. محمد بن مسلم ثقفی: محمد بن مسلم، یکی از برجسته‌ترین و پرآوازه‌ترین پرورش یافتگان و دانش آموختگان حضرت امام محمد باقر(ع) و حضرت امام صادق(ع) بود که بی‌تردید در گسترش فرهنگ اسلام ناب و حقایق تابناک آموزه‌های اهل بیت عصمت(ع) نقش ممتاز و تأثیرگذاری داشت.
فرزندان امام باقر (ع )امام محمد باقر (ع ) داراى هفت فرزند بود که عبارتند از:۱ ـ ابوعبداللّه جعفر بن محمّد (امام صادق (علیه السلام ) ).۲ ـ عبداللّه (مادر این دو ((اُمّ فروه )) دختر قاسم بن محمّد بن ابى بکر است ).۳ ـ ابراهیم .۴ ـ عبیداللّه (این دو در زمان کودکى از دنیا رفتند، مادرشان ((اُمّ حکیم )) دختر اسید بن مغیره ، ثَقَفى است ).۵ و ۶ ـ على و زینب که مادرشان ، امّ ولد بود.۷ ـ اُم سَلَمه . که مادرش ، امّ ولد بود.و در بـاره هـیچیک از فرزندان امام محمد باقر (ع ) کسى اعتقاد به امامت نداشته ، جز در مورد جعفر بن محمد (امام صادق (علیه السلام ) ).ضـمـنـا بـایـد تـوجـّه داشـت کـه عـبـداللّه بـرادر امـام صـادق (عـلیـه السـلام ) بـه فضایل و نیکى شهرت داشت . وفات امام باقر(ع)امام محمد باقر(ع) ۵۷ سال از عمر مبارکش گذشته بود، بنا بر مشهور در هفتم ماه ذی حجه سال سال ۱۱۴ هجرى دیده از جهان فرو بست و در قبرستان بقیع در کنار پدرش (امام سجاد) و عمویش (امام حسن) دفن شد. و شهادت آن حضرت در عصر خلافت هشام بن عبد الملک رخ داد و به امر هشام بود.
